پس معلوم می‌شود که یا سیستمی بوده یا فردی بوده که موجب این قضیه شده، من نمی‌دانم، هیچ قضاوتی ندارم، ولی این را فهمیدم که حسگرها در ایران تضعیف شده بود. چرا یک موضوع به این حساسی و مهمی همین‌جور بماند؟ چرا حسگرها فعال عمل نکردند؟ نمی‌دانم لااُبالی بودند، بی‌توجه بودند، ضعیف بودند؛ هرچه بودند، حسگرها نسبت به موضوع فعال عمل نکردند و ما در قطعنامهٔ ۵۹۸ منافع کشور را نتوانستیم صیانت کنیم؛ درحالی‌که اگر آن‌موقع که ما دست برتر داشتیم و من نزدیک به یک سال قبل از قطعنامهٔ ۵۹۸ متوجه اجماع شدم، وارد عملیات می‌شدیم، حتماً قطعنامهٔ ۵۹۸ را قوی‌تر می‌نوشتیم و چه‌بسا می‌توانستیم خسارت بگیریم و همین بندهایی را که همان‌موقع به آقای شوارد نادزه گفته شد، اصلاح کنیم.

حالا این یک روندی در وزارت خارجه بوده یا وابسته به یک فردی بوده، نمی‌شود قضاوت کرد. آن فردی که تلکس من را گرفت و این جواب را داد، الان در آمریکا زندگی می‌کند. به‌هرحال هرچه بوده حسگرهای کشور را نسبت به آن موضوع ضعیف کردند و این باعث شد که ما قطعنامه‌ای را که می‌شد منافع بیشتری برای کشورمان در آن لحاظ کنیم، نکردیم و حداکثرش این شد که هرکسی در مرز خودش بایستد و نتوانستیم خسارت بگیریم و آن برتری‌های جبهه‌مان در قطعنامهٔ ۵۹۸ نگاشته و ترجمه نشد.

من می‌خواهم یک نتیجه‌گیری حرفه‌ای برایتان بکنم که به درد امروز هم می‌خورد. اختلاف من با دوستان همواره سر همین قضیه است که یک موقع من نسبت به یک موضع کشورم ملاحظاتی دارم و قبولش ندارم، ولی هیچ‌وقت حق ندارم اگر آن موضع را قبول ندارم، در یک مقام کلیدی قرار بگیرم و در آن مقام کلیدی به نفع موضع شخصی خودم کار کنم. این چیزی است که من نسبت به آن حساسیت دارم و قابل‌قبول نمی‌دانم، این را امانت‌داری نمی‌دانم. حالا فرض کنید آن مقام یا هرکسی‌که آن‌موقع در وزارت خارجه بود، دیدگاهش این باشد که باید هرچه زودتر آتش‌بس کنیم و جنگ را تمام کنیم. خیلی خب، دیدگاه خوبی است، دیدگاه شخصی است؛ اما اینکه شما در یک مقام کلیدی قرار بگیرید و به‌خاطر این دیدگاهت حسگرها را ضعیف بکنی که قطعنامهٔ ۵۹۸ با همان ضعفش تصویب بشود و بعد فشاری به کشور بیاورد، به نظر من امانت‌داری نیست. نقطه‌ضعف قضیه از اینجا شروع می‌شود که شما بیایید در پرتو کشوری که شعارش جنگ، جنگ تا پیروزی است و رهبرش آن مواضع را دارد که ما به خواسته‌مان برسیم، مرزهای بین‌المللی را به‌رسمیت بشناسند، متجاوز تنبیه بشود و خسارت ما را بدهد؛ ولی کسی‌که در یک نقطهٔ کلیدی است، علی‌رغم اینکه رهبر چنین حرفی می‌زند، ولی مسیر خودش را می‌رود و حسگرها را ضعیف می‌کند. به نظر من، این کار امانت‌دارانه‌ای نیست. درواقع حرکت دیپلماتیک حرکتی در مسیر نظام، در مسیر رهبری است.

آن چیزی که در حال حاضر در قضیهٔ هسته‌ای برای ما اتّفاق افتاد، بحث سر این نبود که ما کار سیاسی نکنیم، مذاکره نکنیم. الان خیلی‌ها می‌گویند اگر مذاکره نمی‌کردیم جنگ می‌شد. خب بله، مگر ما گفتیم مذاکره نکنید و مذاکره بد است؟ البته جنگ ربطی به این قضیه ندارد، به قدرت نظامی دو طرف مربوط است که آن‌ها از امکانات نظامی و ملّی ما بیشتر می‌ترسند و جنگ نکردند. بحث سر مذاکره و عدم‌مذاکره نیست، سر این است که چگونه مذاکره می‌کردیم که منافع ملّی حاصل شود. این خِلط مبحث است. ما که از روند برجام انتقاد کردیم، انگار ما به روش سیاسی قائل نیستیم. من دیپلماتم، مگر می‌شود به روش سیاسی قائل نباشم؟ مگر می‌شود به مذاکره قائل نباشم؟ من به نوع مذاکره و به ضعفی که در مذاکره اتّفاق افتاد انتقاد می‌کردم، عین آن چیزی که در موقع قطعنامهٔ ۵۹۸ اتّفاق افتاد. حرف من بر سر روش است نه اساس مذاکره و اساس فرمول سیاسی. فرمول سیاسی مذموم نیست. ما پیرو همان شعار حضرت امام هستیم که می‌گفتند جنگ، جنگ تا پیروزی، ولی ماده می‌دادند به ما می‌گفتند سه بند درست است. خب این سه بند را ما می‌توانستیم به‌نحوی حداقلی در قطعنامهٔ ۵۹۸ بگنجانیم و بخشی از خسارتمان حاصل بشود؛ درواقع به برتریمان توجه نکردیم و گذاشتیم قطعنامه تحمیل بشود.

حالا ممکن است عده‌ای بگویند که عقلایی آن‌موقع بودند، می‌گویند جنگ دیگر نباید ادامه پیدا کند، پس یک کاری کنیم، یک قطعنامه هم جهان تصویب بکند، این قطعنامه فشار بیاورد روی ایران تا ایران کوتاه بیاید. این درست نیست که چنین کسی با این فکر در یک نقطهٔ کلیدی بنشیند و بخواهد چنین اتّفاقی بیفتد، من این را قبول ندارم و الا فرمول سیاسی چه اشکالی دارد! ما به‌عنوان دیپلمات باید به دنبال فرمول سیاسی باشیم. مثلاً در مورد برجام هم می‌گویند اگر برجام نبود، این‌جوری می‌شد. ما می‌گوییم برجام باید می‌بود، ولی می‌توانستیم یک برجام قوی‌تری به‌دست آوریم که با تعویض دولت‌ها در آمریکا دچار این دست‌انداز نشویم. عین این ماجرا را آن‌موقع می‌گفتند اگر جنگ ادامه پیدا می‌کرد، اگر آتش‌بس می‌شد، اگر آتش‌بس نمی‌شد، اگر صلح می‌شد، اگر صلح نمی‌شد، این‌جوری می‌شد. ما هم می‌گوییم این‌جور می‌شد ولی چه آتش‌بسی؟ چه صلحی؟ چه فرمولی؟ بحث ما در نوع فرمول قطعنامه بود که می‌شد فرمول قوی‌تری باشد. بحث بر سر نوع فرمول و نوع مذاکره است، روش جدید در به‌دست‌آوردن منافع ملّی در همان نگرش‌های سیاسی است، نه اینکه بگویند یک عده‌ای دنبال این بودند که فقط جنگ ادامه پیدا کند و ما صلح ایجاد کردیم و به نفع کشور شد، کشور را از مخمصهٔ جنگ نجات دادیم.

الان می‌گویند ما با برجام کشور را نجات دادیم. مگر ما می‌گوییم برجام نباید می‌بود؟ مگر ما می‌گوییم نباید مذاکره و مصالحه می‌شد؟ باید همه این کارها می‌شد ولی چرا از موضع ضعف؟ چرا جوری مذاکره بکنید که راحت با تحقق یک دولت در آمریکا این‌همه بحران برای برجام پیدا شود؟ مگر پیش‌بینی نمی‌کردیم؟ مگر ما نمی‌دانستیم که هیجدهم آبان قرار است انتخابات ریاست‌جمهوری بشود؟ چرا برای این روز یک فکری نکردید؟ چطور برایش برنامه‌ریزی نکردید؟ بحث سر قوّت و انفعال کار سیاسی است؛ عین آن انفعالی که قطعنامهٔ ۵۹۸ را به کشور تحمیل کرد، عین آن انفعالی که الان برجام را به کشور تحمیل کرده است.

شما قبلاً در مصاحبه‌ای فرموده بودید که بعضی از افراد هستند که در نظام می‌آیند و می‌روند و همانند کف روی آب هستند و برخی از افراد داخل هستهٔ اصلی حکومت هستند که برای نظام تصمیم‌سازی و تصمیم‌گیری می‌کنند؛ این‌ها آدم‌های تعیین‌کننده‌ای در تصمیمات کلان و تاریخی و کلیدی هستند که یک نمونه‌اش قطعنامهٔ ۵۹۸ بود و یک نمونه‌اش هم بحث برجام است. در افکار عمومی این‌طور جلوه دارد که این افراد مورداعتماد حاکمیت هستند؛ ولی چرا این افراد نوع تصمیم‌سازی‌هایی که برای نظام می‌کنند، تصمیم‌سازی‌هایی است که در کوتاه‌مدت و یا در بلندمدت برای نظام هزینه‌ساز می‌شود؟ قطعنامهٔ ۵۹۸ حقیقتاً برای ما دستاورد خیلی چشمگیری نداشت؛ غرامتی به ما پرداخت نشد و صدام به‌صورت رسمی متجاوزگر اعلام نشد. فقط روز آخر که آقای دکوئیار داشت از دبیرکلی سازمان ملل خداحافظی می‌کرد، اشاره‌ای کرد به بحث حملهٔ عراق به ایران و بس. این تصمیمات هزینه‌ساز چطور گرفته می‌شود و چرا؟ تحلیل شما چیست؟

اشکال کشور ما ازآنجا شروع می‌شود که هیچ مجموعه‌ای با شناسنامهٔ مشخص در کشور نداریم که مانیفست بدهد و پای آن و مواضعشان بایستد و وقتی‌که آن مواضع درست درآمد، ارتقا پیدا کند و وقتی‌که درست درنیامد، تنزل پیدا بکند و مواخذه بشود. به همین دلیل، افراد علاقه پیدا می‌کنند در هر شرایطی برای حفظ پست و مقام و جایگاه خودشان همیشه کاری بکنند که خودشان را توجیه کنند. شما عین جریان قطعنامهٔ ۵۹۸ را این‌دفعه در برنامهٔ برجام دیدید. دقیقاً تمام روندهایی که آن‌موقع اتّفاق افتاده، عیناً تکرارش در قضیه برجام اتّفاق افتاده است. یک عده‌ای بودند که فقط نگاه می‌کردند که چه شرایطی پیش می‌آید که خودشان را با آن وفق بدهند تا بتوانند همیشه آن پست و میز و موقعیتشان را حفظ بکنند. یک عده‌ای مواضعی می‌گرفتند به نفع یک فکر، موضعی که الان می‌بینید ۱۸۰ درجه عوض شده؛ مثلاً جشن می‌گرفتند برای برجام، سینه چاک می‌کردند برای برجام، حالا برجام دچار دست‌انداز شده و آقایان جزو منتقدین برجام شدند که مثلاً چرا مذاکره خوب صورت نگرفته؟ مواضع رهبری خوب لحاظ نشده، اگر خوب لحاظ می‌شد، این‌طوری می‌شد. خب یک عده‌ای همان‌موقع می‌گفتند مواضع رهبری خوب لحاظ نشده، ولی یک عده‌ای کاملاً از کاری که تیم می‌کرد حمایت می‌کردند. همان عده الان دوباره می‌گویند که مواضع رهبری رعایت نشده و برای این در برجام مشکل پیدا کردیم.