قبول دارم؛ اما این را که آقای توکلی با بندبند وجودش طرف‌دار اقتصاد سوسیالیستی است، طرف‌دار اقتصاد دولتی است، طرف‌دار اقتصادی که در کرهٔ شمالی با صورت به زمین خورده است، در اتحاد شوروی جواب نداده، در کوبا و چین هم جواب نداده، در ایران هم جواب نداده، ولی ایشان هنوز دنبال متولی‌بودن دولت در همهٔ امور است؛ بنابراین طبیعی است که ایشان بگوید مالزی دچار بحران است و ژاپن و آمریکا دچار بحران‌اند و هاشمی می‌خواست اقتصاد الگوی فلان را اجرا کند و... . این‌ها به نظر من قانع‌کننده نیست و چیزی که صحیح و اصولی است این است که ما یک اقتصاد دولتی داشتیم، این اقتصاد به‌خاطر جنگ و انقلاب دولتی‌تر شده بود، کوپنی‌تر شده بود و وابستگی به دولت خیلی بیشتر شده بود. در چنین جامعه‌ای هاشمی می‌خواهد یک‌مرتبه برود دنبال اقتصاد آزاد! خب، طبیعی است که ناملایمات به‌وجود می‌آید، ناهنجاری به‌وجود می‌آید، تورّم به‌وجود می‌آید و باید استقراض کند؛ چون الگوی روند اقتصادی به‌کلی عوض می‌شود. ناملایمات که به‌وجود می‌آید، منتقدین آن سیاست بهره‌برداری می‌کنند که ببینید مملکت دارد شلوغ می‌شود و انقلاب می‌شود؛ ببنیند اسلامشهر چه شده، فلان‌جا چه شده و... .
بنابراین، کسانی‌که مخالف سیاست‌های آدام‌اسمیتیِ هاشمی بودند، از آن معضلات و مشکلات که به‌وجود می‌آید بُل می‌گیرند که ببینید دارد مملکت را... . من قبول دارم نه‌تنها ایران، هر کشور دیگری که اقتصادش دولتی بوده، وقتی می‌خواهد اقتصادش را تغییر دهد، در کوتاه‌مدت دچار مشکل می‌شود. یک کارخانه که دولتی بوده، آدم‌ها دارند حقوق می‌گیرند، ولی وقتی این را خصوصی‌سازی می‌کنی هزار مشکل پیش می‌آید؛ اوّلین کاری که صاحبان خصوصی می‌کنند این است که خیلی‌ها را باید اخراج کنند، چون الکی دارند حقوق می‌گیرند و خط تولید را باید عوض کنند و... . بله، مشکلات به‌وجود می‌آید. شما یک مورد به من نشان دهید که یک اقتصاد دولتی خواسته غیردولتی بشود و هیچ اتّفاقی نیفتاده و خیلی راحت همه‌چیز تغییر کرده است.
در روسیه هنوز مشکل دارند، در چین همین‌طور. کاری که هاشمی می‌خواست بکند کار ساده‌ای نبود؛ می‌خواست یک اقتصاد دولتی را اقتصاد آزاد بکند. اشکال اساسی هاشمی این بود که رها کرد و پشت کار را نگرفت. من معتقدم به‌خاطر اسلامشهر و یک عده طلبه در طلبه‌آباد مشهد نبود. ایشان باید می‌ایستاد در مقابل رهبری و مجلس و نهادهایی که زیرمجموعهٔ رهبری بودند و شکاف و اختلافات با [آقای] خامنه‌ای عمیق‌تر و عمیق‌تر می‌شد؛ اما حاضر نشد این کار را بکند. همان‌موقع هم خیلی‌ها بودند که از اوّل دههٔ ۷۰ می‌گفتند در ایران یک رهبری دوگانه هست؛ یک جریان پراگماتیستی که در رأسش هاشمی است و یک جریان آرمان‌گرا که در رأسش خامنه‌ای است. هاشمی در نماز جمعه می‌گفت این‌ها احمق‌اند و بی‌خود دارند فکر می‌کنند اختلاف در مملکت هست. ولی کسی‌که بی‌خود می‌گفت، اتّفاقاً آقای هاشمی بود. این اختلاف به وجود آمده بود. نمی‌خواهم بگویم فقط آقای خامنه‌ای بود، نه، توکلی هم بود، چپ هم بود، دفتر تحکیم وحدت هم بود، روزنامهٔ سلام، مجلهٔ بیان آقای محتشمی‌پور هم بود، جناح چپ مجلس هم بود. بله، شما کاملاً درست می‌گویید، خیلی‌ها بودند که با تمام وجود با سیاست‌های درهای بازِ آقای هاشمی مخالفت می‌کردند و نهایتاً آقای هاشمی با اوّلین مخالفت‌های جدّی که روبه‌رو شد، کوتاه آمد و رها کرد.
دور دوم ریاست‌جمهوری هاشمی‌رفسنجانی مثل تیمی که بازی رفت را سه گُل خورده و بازی برگشت را دو گل عقب است و وقت اضافهٔ آخر هم است، پنج گل عقب است و یک گل هم نمی‌تواند بزند؛ بنابراین، تلاش می‌کند که این ۴۵ دقیقه هم به خیر و خوشی تمام شود و گل بیشتری نخورد. دور دوم ریاست جمهوری آقای هاشمی این‌گونه بود. تقریباً از اواخر دور اوّلش ایشان وا داده بود. وا داده بود، بهترین لغتی است که می‌شود به‌کار برد.
بنابراین، نمی‌توانید بگویید سیاست خارجی‌اش با شکست مواجه بود. یک عده‌ای بودند که می‌خواستند سیاست خارجی‌اش موفق نشود؛ مگر اینکه بعدها اسناد نشان دهد که خود آقای هاشمی در جریان بوده که این‌ها می‌خواهند صادق شرفکندی و... را ترور کنند و ایشان موافقت کرده است. ایشان با این چیزها موافق نبود، منتها باید می‌ایستاد و مقاومت می‌کرد که نکرد.
یک جمع‌بندی خلاصه کنید. بعد از قطعنامهٔ ۵۹۸ (شما در بریتانیا بودید که شنیدید، اگر خاطره‌ای دارید، بگویید) فضایی که ترسیم شده بود و انتظاری که وجود داشت، خیلی‌ها را امیدوار کرد. با قطعنامهٔ ۵۹۸، دلار پایین آمد، ارزش پول ملّی زیاد شد و همه امیدوار شدند که آیندهٔ روشنی جلو ماست؛ ولی چند سال بعد، یأسی جامعه را گرفت؛ ایران غرامتی نگرفت، صدام به‌عنوان متجاوز اعلام نشد و اسرا دوسه سال بعد آزاد شدند.
بعد از قطعنامهٔ ۵۹۸ مثل بعد از برجام، این امید به وجود آمده بود که بعد از یک دوران سختی، دوران آسانی در پیش باشد؛ مثل اینکه بخواهی صعود کنی به قلهٔ کوه، حالا که به‌سختی به قله رسیدی، می‌بینی یک قلهٔ بزرگ‌تری پشت این قله وجود دارد. آقای هاشمی و کسانی‌که می‌خواستند بیایند ایران سرمایه‌گذاری کنند و کسانی‌که در داخل ایران بودند و دستشان به دهنشان می‌رسید، می‌گفتند خب، الان می‌رویم دنبال تولید، می‌رویم دنبال صادرات و واردات و سازندگی؛ چون فکر می‌کردند جنگ تمام شده و خیلی هم مهم نیست غرامت بگیریم یا نه، فعلاً با کسی اختلاف پیدا نکنیم. از یک جایی معلوم شد که این یک سراب بیشتر نیست و کسانی در داخل کشور مخالف هستند و همان شرایط جنگ را ترجیح می‌دهند و به دنبال صدور انقلاب و رادیکالیزم و انقلابیگری و... هستند. چیزی عوض نشده، درست است که جنگ تمام شده، درست است که امام فوت کرده؛ ولی این‌طور نیست که تغییرات کلانی در استراتژی ایران به وجود آمده باشد. انقلاب همچنان ادامه دارد، صدور انقلاب همچنان ادامه دارد، اقتصاد سوسیالیستی همچنان ادامه دارد. این اتّفاقات در دور دوم هاشمی افتاد. ما فکر می‌کردیم ایشان بتواند کاری کند، اما ایشان هم نتوانست کاری کند. بله، در دور دوم ریاست‌جمهوری هاشمی این احساس به وجود آمده بود که می‌خواهد و ما هم فکر می‌کردیم، می‌تواند؛ اما ظاهراً تیغش نمی‌بُرد.
به‌عنوان فردی که در مورد قطعنامهٔ ۵۹۸ که خیلی از بندهایش اجرا نمی‌شود، بررسی کرده‌اید، خیلی‌ها می‌گویند اگر صدام به کویت حمله نمی‌کرد، قطعنامه اجرایی نمی‌شد. آقای هاشمی هم در خاطراتش نوشته قطعنامهٔ ۵۹۸ به‌نوعی به بن‌بستی رسیده و یک شانس تاریخی که صدام احمق می‌شود و به کویت حمله می‌کند و برای اینکه خیالش از همسایهٔ شرقی راحت شود، شروع می‌کند به تبادل اسرا و به مرزهای قبل از جنگ برمی‌گردد و خط تالوگ را می‌پذیرد. به نظر شما، این چقدر هوشمندی بود که قطعنامهٔ ۵۹۸ را بپذیریم و احاله بدهیم به یک شانس تاریخی؟ شاید صدام هیچ‌وقت به کویت حمله نمی‌کرد، درنتیجه، اسرا را تبادل نمی‌کرد و از موضع قدرت صحبت می‌کرد. حالا به سرش می‌زند که برزان تکریتی (برادر صدام) با آقای سیروس ناصری در ژنو نامه‌نگاری و مذاکره کنند که قطعنامهٔ ۵۹۸ را خارج از کانال سازمان ملل حل کنند. در این کار چقدر هوشمندی سیاسی بود؟ یعنی قطعنامهٔ ۵۹۸ مثل یک هندوانهٔ سربسته بوده که ما می‌پذیریم و یک جاهایی هم شانس می‌آوریم؛ چون اگر صدام به کویت حمله نمی‌کرد، خیلی از بندهایش اجرایی نمی‌شد. اسرا که دست آن‌ها هستند، غرامت هم که نمی‌پردازند و درون خاکمان هم که هستند؛ یعنی ما به‌نوعی حماقت کرده بودیم.
ما قطعنامه را در شرایطی پذیرفتیم که برعکس شرایط خرداد ۶۱ بود. سوم خرداد ۶۱ که خرمشهر را گرفته بودیم، صدام در اوج توقف نظامی و قدرت بود و ما اصلاً در این وضعیت نبودیم. ما قطعنامهٔ ۵۹۸ را از فرط قدرت نپذیرفتیم، از فرط ضعف پذیرفتیم و این را هم ما می‌دانستیم و هم صدام و دنیا هم می‌دانست. ما اگر قدرت داشتیم که ادامه می‌دادیم. امام می‌گوید آبرویی اگر داشتم با خدا معامله کردم، هرچه در مورد جنگ گفتم، پس گرفتم. چرا صدام بیاید خط تالوگ را بپذیرد و اسرا را آزاد کند و غرامت به ما بدهد و از جایی که هنوز در دستش است عقب بنشیند، برای چه این کارها را بکند؟ نمی‌کند و نکرد. حالا یک اتّفاق دیگری می‌افتد و صدام حماقت می‌کند و به کویت حمله می‌کند. فکر می‌کند یک سیبی است که می‌تواند قورت بدهد، ولی در گلویش گیر می‌کند و ازآنجا ورق به نفع ما برگشت که ادامه‌اش بحث طالبان و ملامحمدعمر و حمله به عراق بود.