شما نمی‌توانید اسمش را آشتی با کفّار بگذارید. البته اینکه آقای هاشمی گفته، استنادش خودش است و من جایی ندیدم. ایشان در یکی از ملاقات‌هایشان این را نقل می‌کنند. اگر اشتباه نکنم، این حرف را یک بار در یک جلسهٔ حضوری که با محسن رضایی داشتم از ایشان شنیدم. انتظاراتی که امام در جنگ داشتند، برآورده نشد؛ لذا تعبیر به جام زهر کردند. ایشان دنبال یک جامعهٔ آرمانی بودند و بسیاری از خوبان این مملکت، جوانان خوب و قدّیس این مملکت به‌شهادت رسیده بودند. امام به کاری که وعده داده بود، نرسید؛ لذا تعبیر به جام زهر کردند. اگر ما معتقد باشیم که جام زهر حاصل خیانت برخی دولتمردان و فرماندهان باشد، با فراز بعدی پیام برائت امام نمی‌خواند. امام فرمودند در این تصمیمی که من گرفته‌ام و مسئولین آن را انجام داده‌اند، آن‌ها را مذمت نکنید، من به صداقت آن‌ها ایمان دارم. این نشان می‌دهد که این جام زهر منصرف از افرادی است که وجود دارد.
امام اهدافی داشتند که به آن‌ها نرسیدند، ولی بعد از پذیرش قطعنامه که آمریکایی‌ها آمدند اهواز را بگیرند و از غرب عملیات مرصاد را انجام دادند، مردم حضور جدّی و ولایتمداری خود را نشان دادند و به جبهه رفتند. من یادم است محسن رضایی در قرارگاه خاتم‌الانبیاء (آن‌موقع که مقام معظم رهبری به‌عنوان رئیس‌جمهور بودند) گفتند اگر امام اجازه دهد، ما می‌توانیم الان به بصره هم حمله کنیم که امام فرمودند ما در پذیرش قطعنامهٔ ۵۹۸ مصمم هستیم و تاکتیکی قبول نکردیم.
قطعنامهٔ ۵۹۸ که در سال ۶۷ پذیرش می‌شود، سال بعدش (سال ۶۸) دو اتّفاق مهم می‌افتد؛ یکی رحلت امام در خردادماه است و اتّفاق دیگر مرداد ۶۸ است که آقای هاشمی به ریاست‌جمهوری می‌رسند. ما قبل و بعد از قطعنامه شاهد یک شیفت سیاسی، فرهنگی و اقتصادی در کشور هستیم. به تعبیر برخی‌ها در نظام، جمهوری دوم شروع می‌شود و به تعبیر برخی‌ها پوست‌اندازی نظام شکل می‌گیرد. ما یک اقتصاد دولتی داشتیم که می‌شود اقتصاد آزاد. صلح با غرب و تعامل با غرب مطرح می‌شود و بحث‌های اجتماعی که قبلاً داشتیم. هاشمی در نماز جمعه می‌گوید باید مانور تجمّل بدهیم و زیر چرخ‌های توسعه ممکن است برخی افراد له شوند. این تغییر شیفت را چطور می‌بینید؟ چرا قطعنامهٔ ۵۹۸ تبدیل به یک نقطهٔ عطف خیلی مهم شد و ما شاهد یک چرخش خیلی مهم هستیم؟
ما دو سیاست اقتصادی داشتیم که در قبل و بعد از قطعنامهٔ ۵۹۸ اتّفاق افتاد و هیچ‌کدامشان جواب ندادند. یکی سیاست اقتصاد سوسیالیستی (اقتصاد دولتی) بود که در دولت میرحسن موسوی اتّفاق افتاد و جواب نداد و یکی اقتصاد لیبرالیستی و اقتصاد آزاد بود که بحث خصوصی‌سازی را مطرح می‌کرد که هاشمی ارائه داد و جواب نداد. فرقی بین اقتصاد دولتی و اقتصاد آزاد وجود نداشت. اتّفاقی که در جمهوری اسلامی بعد از قطعنامه افتاد، دورشدن از آن فضای معنوی و آن اقتصاد مقاومتی بود. این بازسازی اقتصادی و توسعهٔ اقتصادی‌ای که رخ داد، درحقیقت مانور تجمّل در مملکت بود. بسیاری رویکرد فکری و فرهنگی خودشان را تغییر دادند. جامعه‌ای که مصادف با پروسه‌ای به نام بازسازی و توسعهٔ اقتصادی بود، این تغییر نگرش‌ها در آن اتّفاق افتاد؛ لذا بعدازاینکه دولت هاشمی آمد، شما می‌بینید که اخلاق‌ها و رفتارها و تمایلات اجتماعی تغییر پیدا کرد.
اما اینکه شما بگویید تغییر رویکرد از ارتباط با مستضعفان به تعامل با ابرقدرت‌ها به معنی صلح و سازش اتّفاق افتاد، خیر. سیاست‌های راهبردی و کلان کشور ما در ید و قدرت مقام معظم رهبری است و دولت‌ها به‌عنوان مدیریت اجرایی کشور می‌توانند رویکردهای منفی فارغ از ایدئال‌ها و آرمان‌هایی که بر مملکت حاکم است، آن‌ها را انجام دهند. همراهی با مستضعفان جهان همواره در سرلوحهٔ رفتار دیپلماتیک ما وجود دارد. ما هیچ ارتباط کاهش‌یافته‌ای با کشور لبنان که در بیداری اسلامی و در همان دوران جنگ اتّفاق افتاد، نداشتیم و بعدها که بیداری اسلامی اتّفاق افتاد، این جریان ادامه پیدا کرد. اما اینکه این جریان فکری و این ارادهٔ سیاسی و این نگاه وجود داشت، در تفکرات آقای هاشمی وجود داشت و تزی بود که در دو دورهٔ ریاست‌جمهوری ایشان وجود داشت، کمااینکه همان تفکر در دولت آقای روحانی وجود دارد و شیوع پیدا می‌کند و رفتار بین‌المللی ایشان براساس ادامهٔ همان رویکردی است که هاشمی در دو دوره‌اش داشت.
ما در سال ۷۲_۷۱ که بنا بر سیاست‌هایی که آقای هاشمی در نظر گرفته بودند، یک‌سری اتّفاقات را در مشهد و اسلامشهر و قزوین و... شاهد هستیم، مضاف بر اینکه محبوبیت هاشمی هم دچار تغییراتی می‌شود. در انتخابات ۷۲ رأی ایشان نسبت به دورهٔ قبل چهارپنج میلیون کاهش پیدا می‌کند و رقیب گمنامی مثل آقای توکلی برای ایشان به یک رقیب جدّی بدل می‌شود. به نظر شما، سیاست‌های آقای هاشمی بعد از قطعنامه (تأکید بر بُعد اجتماعی است) که معتقد بودند شرایط بهتر می‌شود، چرا منجر به این اتّفاقات شد که هم محبوبیت ایشان تحت‌تأثیر قرار گرفت و هم یک اعتراضات گسترده‌ای در شهرهای مذکور رخ داد؟
وقتی الگوی اقتصادی شما براساس الگوهای تست‌شده در کشورهای غربی باشد و این الگوها شناسنامه‌شان شناسنامهٔ غربی است، طبیعتاً اتّفاقاتی مترتّب بر این‌ها می‌شود؛ یعنی شما وقتی شیب رفاه و تجمّل اجتماعی را برای یک طیف خاص تعریف می‌کنید و یک تحقیر اجتماعی برای غیر آن‌ها اتّفاق می‌افتد، این فاصلهٔ طبقاتی منجر به یک‌سری بحران‌های اجتماعی می‌شود. در کشورهای غربی به لحاظ اینکه این اتّفاقات نمی‌افتد، این بحران‌ها وجود ندارد؛ اما در کشور ما که فرهنگش اسلامی و انقلابی است، وقتی با این فاصله‌های طبقاتی اجتماعی مواجه می‌شوند، این بحران‌ها به‌وجود می‌آید. اتّفاقاتی که در قزوین و مشهد و... افتاد، حاصل رویکردی است که هاشمی در سیاست‌های اقتصادی داشت و طبیعی است. چون این رویکرد اقتصادی در دنیا در کشورهای اروپایی و آمریکایی جواب مثبت داده (به‌حسب ظاهر) دلیل نمی‌شود در کشور ما همان جواب داده شود. کمااینکه رویکردهای سیاسی مشابهی که در عرصه‌های مختلف بود و سعی می‌کردند با همان رویکرد، انقلاب اسلامی را به همان سمت‌وسو ببرند که نتوانستند.
در فتنهٔ ۸۸ که اتّفاق افتاد، در انقلاب مخملی‌ای که وجود داشت که از اوکراین و انقلاب‌های رنگی کپی پیست شده بود، در جمهوری اسلامی جواب نداد. لذا هر رویکرد سیاسی، اقتصادی که خارج از مرزها و خارج از فرهنگ ما باشد، قطعاً با فرهنگ انقلاب اسلامی تجانس پیدا نمی‌کند و منجر به بحران‌های اجتماعی می‌شود.
جمع‌بندی شما از پذیرش قطعنامهٔ ۵۹۸ و تأثیرات آن چیست؟
من معتقدم قطعنامهٔ ۵۹۸، شروع خارج‌شدن نه تعمدانه، بلکه سهوی ولاجرم ریل انقلاب از ارزش‌ها و اهداف خودش بود. پذیرش قطعنامه درحقیقت عامل زایش دوم خرداد بود، عامل توسعهٔ اقتصادی بود، عامل مانور تجمّل و رفاه‌زدگی مفرط در جامعه بود، عامل دلدادگی به روابط سیاسی و دیپلماتیک با غرب بود. این‌ها همه حاصل قطعنامه است و ای‌کاش این قطعنامه و این رویکرد اتّفاق نمی‌افتاد و این اتّفاق نیفتادن برمی‌گردد به حوادث پیشینی که وجود داشت. ما در جنگ هشت‌ساله دو مقدور برایمان وجود داشت: یکی مقدورات طبیعی، یعنی سخت‌افزار و یکی مقدورات انسانی، یعنی نیروهایی که مدیریت و فرماندهی جنگ و نظام اجرایی ما را بر عهده گرفته بودند. کوتاه‌آمدن در جنگ حاصل کمبود مقدورات طبیعی ما نبود، چون تأثیر تعیین‌کننده‌ای در روند جنگ نداشتند. ما با اندیشهٔ عاشورایی، با سلاح ایمان و با آغوش باز به‌سمت پیروزی و رویکردهای علوی و عاشورایی می‌رفتیم و عملیات انجام می‌دادیم. اگر قطعنامه اتّفاق نمی‌افتاد، وضعیت ملّی_منطقه‌ای و بین‌المللی ما کاملاً متفاوت با وضعیت امروزی بود؛ منتها اتّفاقاتی در داخل و خارج به‌صورت هماهنگ یا غیرهماهنگ رخ داد که درحقیقت مسیری را که امام تعیین کرده بودند، تغییر پیدا کرد و آن‌قدر این تغییر مسیر برای امام گران تمام شد که ایشان تعبیر به خوردن جام زهر کردند.
به نظر شما، قطعنامهٔ ۵۹۸ یک پارادوکس بین انقلاب اسلامی و جمهوری اسلامی بود. یعنی ما یک مفهوم انقلاب اسلامی و یک مفهوم جمهوری اسلامی داشتیم و ممکن بود یکی فدای دیگری شود؟
بله؛ شعارهای امام در محددهٔ انقلاب اسلامی بود و هرگز در محدودهٔ جمهوری اسلامی نبود. شعارهای امام، بلند، بین‌المللی و هماهنگ با رویکرد و اهداف و نگاه و افق بلند ایشان در عرصهٔ انقلاب اسلامی بود. اینکه امام گفتند من جام زهر را سر کشیدم، بنا بر اهدافی بود که در تعیین انقلاب اسلامی داشتند. پذیرش قطعنامه در عرصهٔ ملّی کار بسیار پسندیده و سنجیده و به‌موقعی بود، اما در عرصهٔ انقلاب اسلامی هرگز کار پسندیده‌ای نبود؛ لذا تعبیر به جام زهر کردند. نگاه، تفکر و رویکرد و راهبرد امام تماماً در راستای اهداف انقلاب اسلامی بود. نگاه امام نگاه بلندی بود، شعارهایی که عرض کردم، همه در راستای انقلاب بود، در راستای جمهوری اسلامی این شعارها را نمی‌دادند. به امام خبر دادند که ممکن است از بمب اتم استفاده کنند و به شهرها بمب شیمیایی بزنند و... امام فرمودند برای حفظ جمهوری اسلامی که حفظ آن از اوجب واجبات است، قطعنامه را قبول می‌کنیم. قبول‌کردن قطعنامهٔ ۵۹۸، در راستای جمهوری اسلامی بود، در راستای انقلاب اسلامی نبود. اما همچنان مبارزهٔ امام در عرصهٔ انقلاب اسلامی ادامه پیدا کرد: نامه به گورباچف، نامهٔ فتوای ارتداد سلمان رشدی عرصهٔ بیداری اسلامی بود که امام بدون محابا اعلام کردند که ما شریک غم همهٔ مستضعفان عالم هستیم.