صادق زیباکلام

پس از جنگ، هاشمی تصمیم گرفت اقتصاد ویران دولتی ایران را تبدیل به اقتصادی پویا با معیارهای جهانی کند

صادق زیباکلام استاد علوم سیاسی دانشگاه تهران است و شاید بتوان او را معروف‌ترین چهرهٔ آکادمیک طرف‌دار هاشمی‌رفسنجانی دانست. زیباکلام معتقد است که هاشمی در مقطع پایانی جنگ بهترین تصمیم و بهترین مشاوره را به امام داد و پس از رحلت امام و آغاز ریاست‌جمهوری هاشمی، وی سیاست‌های زیربنایی مهمی را آغاز کرد، اما در به‌نتیجه‌رساندن آن موفق نبود. در یکی از روزهای اردیبهشت‌ماه سال ۱۳۹۵ به منزل وی رفتیم تا دربارهٔ قطعنامهٔ ۵۹۸ و تأثیر آن بر ایران دوره (دههٔ ۶۰ و ۷۰) صحبت کنیم.

اگر اجازه دهید بحث را از تابستان ۶۴ و انتخابات دورهٔ چهارم ریاستجمهوری شروع کنیم. در تابستان آن سال انتخابات مهمی برگزار شد و آقای خامنهای مجدداً کاندید شدند و تقریباً ۹۶ درصد آرا را به خود اختصاص دادند و مجدداً به ریاستجمهوری رسیدند. نکته این است که ایشان نمیخواستند آقای مهندس موسوی را برای دور دوم بهعنوان نخستوزیر انتخاب کنند. شرایطی بهوجود آمد که بالاخره به این نتیجه رسیدند و آقای موسوی بهعنوان نخستوزیر معرفی شدند و توسط مجلس دوم هم انتخاب شدند. میشود گفت انتخاب آقای موسوی، مخالفت آن ۹۹ نفر نماینده مجلس با نخست وزیری ایشان و تشکیل کابینهشان، بهنوعی شرایط جنگ را تغییر داد. کابینه از لحاظ سیاسی و اقتصادی یکدست شد و باعث شد دیدگاهی حاکم شود مبنی بر اینکه ما جنگ را نمیتوانیم با این شرایط ادامه دهیم و باید بازنگری صورت بگیرد. به نظر شما، کابینه آقای موسوی و افرادی که انتخاب شدند چقدر در تغییر نگرش نسبت به جنگ تأثیر داشتند؟ چرا از سال ۶۵_۶۴ کمکم شاهد این زمزمه هستیم که برویم بهسمت صلح و خوب نیست جنگ را ادامه دهیم ولو به حقوقمان هم نرسیم، غرامت نگیریم و متجاوز هم مشخص نشود؟

من با روح سؤال شما مخالف هستم. شاید واقعاً قصد شما این نباشد، اما ناخودآگاه دارید هُل می‌دهید به این سمت که پذیرش قطعنامه و پایان‌یافتن جنگ ریشه در دولت دوم آقای موسوی دارد. فقط شما نیستید که این را مطرح می‌کنید. شاید تعمّدی نباشد و شما صادقانه مطرح می‌کنید، ولی این روزها (اواخر بهار و اوایل تابستان ۹۵) خیلی‌ها هستند که سال‌هاست این را جدّی مطرح می‌کنند که مسئول پذیرش قطعنامه و اینکه ما هیچ دستاوردی در جنگ نداشتیم جز بازپس‌گیری جاهایی که در اوایل جنگ اشغال شده بود و این مسئولیتش با دولت دوم آقای موسوی و آقای هاشمی است، آن‌ها جام زهر را به امام خوراندند و الا بچه‌های سپاه می‌خواستند جنگ را ادامه دهند، منتها این‌ها این‌گونه به امام وانمود کردند که ما نمی‌توانیم جنگ را ادامه دهیم و از سال ۶۵_۶۴ (دولت دوم آقای موسوی) عملاً شروع کردند جنگ را این‌گونه هدایت و مدیریت‌کردن که کفگیر به ته دیگ بخورد... من این را قبول ندارم و معتقدم این یک جور بغض و کینه نسبت به مهندس موسوی و زحمات اوست، به‌خاطر مسائل ۲۲ خرداد ۸۸ و بغض و کینهٔ بیشتر نسبت به آقای هاشمی‌رفسنجانی که این دو را مقصر می‌دانند.

این نگاه که بگوییم میرحسن موسوی و دولت دوم و اکبر هاشمی مقصر بودند، نشان می‌دهد که ما هیچ پیروزی‌ای نداشتیم و شما الان دنبال مقصر می‌گردید. چه کسی مقصر بوده؟ دولت دوم موسوی مقصر بوده؛ یک مشت آدم‌هایی که اعتقادی به ادامهٔ جنگ نداشتند، آدم‌هایی که حاضر نبودند همهٔ امکانات و بودجه را برای جنگ بسیج کنند و حاصلش شد قطعنامهٔ ۵۹۸. ‌

همین‌که شما می‌گویید تقصیر آقای هاشمی بوده، تقصیر دولت موسوی بوده، در این عدم‌موفقیت تقصیر با چه کسی بوده، نشان می‌دهد که در جنگ پیروز نشدیم؛ پس چرا آن‌قدر داریم تبلیغ می‌کنیم که ما در جنگ موفق شدیم؟

بنده منظورم این نبود. آقای بهزاد نبوی در مصاحبه‌ای گفتند ازآن‌به‌بعد در هیئت دولت شعور حاکم شد به‌جای شعار و تصمیمات عاقلانه‌تری گرفته شد... .

من معتقدم شما اگر می‌خواهید این‌گونه نگاه کنید، یعنی بگویید از سال ۶۴ و دولت آقای موسوی، آقای بهزاد نبوی گفت باید خردگرایی بکنیم، آقای اکبر هاشمی گفت جنگ، جنگ تا پیروزی؛ مهندس موسوی هم لبخند می‌زد و این‌ها را تأیید می‌کرد و به آقای بانکی رئیس سازمان برنامه و بودجه می‌گفت حالا خیلی هم نمی‌خواهد بودجه برای جنگ بگذاری، خب من نظرم این است که اشکال ندارد، شما این‌طوری نگاه کن، خیلی‌ها این‌گونه نگاه می‌کنند.

تعمداً عرض کردم میرحسین موسوی، هاشمی‌رفسنجانی، بهزاد نبوی و... مقصر بودند، منتها معتقدم که خودتان را دارید گول می‌زنید؛ برای اینکه اوّلاً، اصلاً این‌گونه نبود و دوماً، شما این شهامت تاریخی و اخلاقی را پیدا کنید که برای اوّلین‌بار جنگ را فارغ از ملاحظات سیاسی امروزه نگاه کنید. می‌خواهیم سؤالاتی راجع به جنگ مطرح کنیم و به مسائلی بپردازیم در مورد جنگ که تا حالا نپرداختیم، یعنی چی؟ سؤال؟ آیا ما هر کاری می‌کردیم، آیا جمهوری اسلامی هر کاری می‌کرد، عراق نهایتاً به ما حمله می‌کرد؟ یا اینکه نظام جمهوری اسلامی، حکومت جمهوری اسلامی، دولت موقت و بعدش دولت شهید رجایی، بعدش مقام رهبری، امام، آقای هاشمی و مجموعهٔ این‌ها، می‌توانستیم کارهایی بکنیم، سیاست‌هایی را اجرا کنیم و تکنیک‌هایی به‌خرج دهیم که کار به جنگ با عراق نکشد؟ شاید حق با شما باشد و هر کاری ما می‌کردیم و نمی‌کردیم باز هم عراق به ما حمله می‌کرد، حالا اگر ۳۱ شهریور ۵۹ حمله نمی‌کرد، آبان ۶۰ حمله می‌کرد، آخر ۵۹ حمله می‌کرد، وسط ۶۱ حمله می‌کرد. شاید به‌هرحال به ما حمله می‌کرد و شاید هم ما می‌توانستیم جلو جنگ را بگیریم. هیچ‌وقت نخواسته‌ایم به جنگ این‌گونه نگاه کنیم.