قطعنامهٔ ۵۹۸ عامل ایجاد یک دورهٔ جدید در جمهوری اسلامی بود، ازجمله رخداد دوم خرداد و همچنین تجمّل‌گرایی و رفاه‌طلبی.
حجت‌الاسلام بهداروند از پژوهشگران عرصهٔ دفاع مقدس و تاریخ انقلاب اسلامی است که به‌صورت ویژه بر روی قطعنامهٔ ۵۹۸ و ماجراهای منتهی به پذیرش قطعنامه در تیرماه ۱۳۶۷ از سال‌ها پیش کار پژوهشی انجام داده است که بخش عمده‌ای از آن‌ها نیز منتشر شده است. وی معتقد است که عوامل متعددی منجر به پذیرش قطعنامه شد که اگر پیش‌ازآن جلو برخی از عوامل گرفته شده بود، می‌شد ایران دست برتری داشته باشد و با شرایط بهتری جنگ ایران و عراق به پایان برسد؛ اما این اتّفاق رخ نداد و درنهایت، ایران در موضعی به نسبت ضعیف قطعنامه را پذیرفت. با وی در بهمن‌ماه ۱۳۹۴ در دفتر کارش در شهر قم مصاحبه مبسوطی را انجام دادیم که در ادامه از نظر شما می‌گذرد.
از سال ۶۳ شروع می‌کنم، بعد از عملیات بدر که تا حدی موفقیت‌آمیز بود. بعد از سال ۶۳ (سال ۶۴) ما شاهد دو اتّفاق هستیم؛ یکی تغییر دولت آقای موسوی از دولت اوّل به دولت دوم که باعث می‌شود تیم اقتصادی و سیاسی ایشان یک‌دست‌تر شود و آن ناسازگاری که در کابینهٔ اوّل وجود داشت در کابینهٔ دوم نباشد. تغییر کابینهٔ آقای موسوی در نگاه به جنگ چه تأثیری داشت؟
بحث دیگر مجمع عقلاست که در مجلس شکل گرفته بود و معتقد بودند که ما باید به‌سمتی پیش برویم که جنگ را خاتمه دهیم و ادامهٔ جنگ منطقی نیست و رهبر آن جماعت آقای روحانی بودند. آیا این اتّفاقات باعث شد سال ۶۵ ما به‌سمت یک عملیات موفقیت‌آمیز برویم تا جنگ را با آن یک عملیات بتوانیم به خاتمه برسانیم؟ شما این اتّفاقات قبل از اتمام جنگ را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
در ابتدا عرض کنم که تحلیل قطعنامهٔ ۵۹۸ یکی از نقاط کلیدی دفاع مقدس است و باید به دور از سلایق و جناح‌های سیاسی که در کشور ما وجود دارد، به نقد و بررسی منطقی و فرهنگی این حادثه بپردازیم؛ بنابراین، در تمامی سؤالاتی که مطرح می‌شود باید با توجه به این شاه‌بیت و به این شاه‌کلیدی که وجود دارد، به سراغ تحلیل شخصیت‌ها، اندیشه‌ها و رویکردهای سیاسی، فرهنگی، اقتصادی و نظامی‌ای که وجود دارد، برویم.
در مورد تغییر دولت اوّل به دوم که توسط آقای موسوی اتّفاق افتاد، تفکرات اقتصادی‌ای که در دولت اوّل حاکم بود و نقش محوری در هرم قدرت با نخست‌وزیری بود و هنوز تغییری در قانون اساسی نسبت به ساختار قدرت اتّفاق نیفتاده بود، جریان سیاسی‌ای که در دولت حاکم بود هم در بُعد اقتصادی و هم سیاسی، تجانس جدّی با روند و فرایند دفاع مقدس ما نداشت؛ فلذا اتّفاقی که در دولت دوم افتاد، ادامهٔ اتّفاقات و جریان فکری‌ای بود که در دولت اوّل وجود داشت؛ یعنی همان نگاه اقتصاد سوسیالیستی شرقی و دولتی‌ای که وجود داشت. از لحاظ سیاسی هم نوع تعامل با کشورهای رقیب که در بین‌الملل پشت سر عراق و مقابل ما قرار گرفته بودند، رخ داد. این‌ها اتّفاق جدیدی نبود، بلکه ادامهٔ همان روند سابقی بود که در دولت اوّل بود و در دولت دوم شتاب بیشتری پیدا کرد؛ درحقیقت اتّفاق جدیدی رخ نداد.
اشاره‌ای به مجمع عقلا بفرمایید و آن بحث‌هایی که مطرح شده بود؛ تا برسیم به سال ۶۵ و عملیات کربلای ۴ و ۵ و آن تحلیلی که در مورد اتمام جنگ بود.
مجمع عقلا ترکیبی از نمایندگان اصلی کمیسیون دفاعی مجلس بود که در آن زمان آقای بیات‌زنجانی و آقای روحانی و بسیاری از افرادی که در جریان اعتدالیون امروز یا جریان چپ امروز هستند، در آن دوران در مجلس بودند. این‌ها معتقد بودند که جنگ از طریق نظامی قابل‌پیگیری نیست و نمی‌تواند به سرانجام خوبی منجر شود، فلذا ما باید به فکر اتمام جنگ باشیم با جریان دیپلماسی و صلحی که اتّفاق بیفتد.
این اتّفاق به نام مجمع عقلا وقتی‌که خبرش و جلساتی که در مجلس صورت می‌گرفت به جبهه‌ها کشیده شد، نوعی سردرگمی و سرخوردگی در میان مدیران و فرماندهان نظامی اتّفاق افتاد که بعد فرماندهٔ کلّ سپاه این جریان را به امام اطلاع می‌دهند که یک اتّفاقی به نام مجمع عقلا در مجلس شورای اسلامی در حال نضج‌گرفتن و پایه‌گرفتن است. امام دستور تعطیلی این مجمع را می‌دهند و این جریان به‌حسب ظاهر تحت یک جریان سیاسی آرم‌دار به تعطیلی کشیده می‌شود؛ اما این جریان فکری کاملاً روند خود را شروع کرده و ادامه پیدا کرده و تا پایان جنگ تحمیلی که پذیرش قطعنامهٔ ۵۹۸ بود، به طرق مختلف خودنمایی کرده و کار خودش را انجام داد.
سال ۶۵ را هم اشاره بفرمایید.
سال ۶۵ وقتی ما کربلای ۴ و کربلای ۵ را انجام دادیم، درواقع ادامهٔ یک روند جدید یعنی تغییر میدان نبرد از زمین به دریا بود؛ یعنی عملیات‌های آبی_خاکی. ما بعد از پیروزی بزرگی که در عملیات فاو موسوم به والفجر ۸ به‌دست آوردیم، این پیروزی تأثیر و کارکرد بین‌المللی پیدا کرد. ما سال بعد (سال ۶۵) بلافاصله عملیات کربلای ۴ را انجام دادیم که به لحاظ مشکلاتی و لورفتن عملیات، ناموفق بود؛ ولی به فاصلهٔ پانزده روز عملیات کربلای ۵ را انجام دادیم که تا نزدیک دیوارهای بصره خودمان را رساندیم. آمریکایی‌ها و اروپایی‌ها به این جمع‌بندی رسیدند که اگر جلو این روند پیشروی‌های نظامی ایران را (به تعبیر نظامیان، ایران روی دور افتاده بود) نتوانیم بگیریم، ایران به نقطه‌ای خواهد رسید که آن‌ها انتظارش را نداشتند. لذا برخی کشورها در شورای امنیت می‌نشینند و قطعنامه‌ای را موسوم به ۵۹۸ بررسی می‌کنند و در سال ۶۶ این قطعنامه صادر می‌شود و تصویب می‌شود که ایران تا یک سال این قطعنامه را معلق می‌گذارد، یعنی نه جواب مثبت می‌دهد و نه منفی. بعد از حوادثی که در سال ۶۷ افتاد، ایران به قطعنامهٔ ۵۹۸ رضایت می‌دهد و قبول می‌کند.
تیرماه سال ۶۶ وقتی قطعنامهٔ ابتدایی مطرح می‌شود، ایران به یک‌سری از بندها انتقاد می‌کند که باید جابه‌جا می‌شد؛ مضاف بر اینکه امام در سخنرانی‌هایی که داشتند، مطلقاً بحث صلح را نمی‌پذیرند و معتقد به ادامهٔ جنگ با متجاوز هستند؛ اما کم‌کم شاهد این هستیم که سال ۶۶ اتّفاقاتی می‌افتد که منجر به اتّفاقات سال ۶۷ می‌شود؛ ازجمله اینکه فاو سقوط می‌کند و شلمچه را ازدست می‌دهیم و نقاطی که سمت شمال‌غرب توانسته بودیم از عراق بگیریم، پس می‌دهیم و شکست‌های سلسله‌واری در سال ۶۷ شکل می‌گیرد. تحلیل شما از اتّفاقات سال ۶۶ چیست که منجر به سقوط فاو و شلمچه می‌شود؟ تقریباً ظرف سه ماه تمام چیزی که در سه، چهار سال به‌دست آوردیم، ازدست دادیم؛ مضاف بر اینکه ادبیات مسئولین جنگ هم تغییر می‌کند. آقای هاشمی و برخی از فرماندهان رده‌بالای سپاه یواش‌یواش به‌سمتی می‌روند که ۱۳ تیرماه ۶۷ امام پیامی می‌دهند که امروز عقب‌نشینی از جبهه‌های جنگ خیانت به رسول‌الله (ص) است و مواردی را مطرح می‌کنند؛ اما دو هفته بعد در ۲۷ تیرماه قطعنامه پذیرفته می‌شود. یک تحلیل اجمالی از اتّفاقات این دو سال ارائه بدهید.
پذیرش قطعنامهٔ ۵۹۸ یک پازل است و شما باید به قطعه‌های مختلفی که در شکل‌گیری و تکمیل‌شدن این پازل وجود داشت، توجه کنید. امام پانزده روز قبل از ۲۷ تیرماه ۶۷ این عبارت را دارند که امروز تردید در ادامهٔ جنگ خیانت به خدا و رسول خداست، این نشان می‌دهد که امام کمر خود را محکم بسته بود که این جنگ و این دفاع و مقاومت ادامه پیدا کند و تعابیری همیشه داشتند که اگر بیست سال طول بکشد ما ایستاده‌ایم تا آخرین نفر و تا آخرین خانه و... . این پازل، ترکیبی از عوامل سیاسی، اقتصادی، نظامی و فرهنگی است. ما وقتی می‌خواهیم قطعنامهٔ ۵۹۸ را بررسی کنیم و اینکه چرا این اتّفاقات تلخ برای جمهوری اسلامی و ازجمله امام افتاد، باید به برخی عوامل بپردازیم. ما یک‌سری زمینه‌های داخلی و خارجی داشتیم که منجر به پذیرش قطعنامه شد. من برخی از این‌ها را به‌طور خلاصه عرض می‌کنم.