|
|
<?xml version='1.0' encoding='utf-8'?> |
|
|
<html xmlns="http://www.w3.org/1999/xhtml" lang="en" xml:lang="en"> |
|
|
|
|
|
<head> |
|
|
<title>Unknown</title> |
|
|
<link href="stylesheet.css" rel="stylesheet" type="text/css"/> |
|
|
<link href="page_styles.css" rel="stylesheet" type="text/css"/> |
|
|
</head> |
|
|
|
|
|
<body class="calibre"> |
|
|
|
|
|
<h1 dir="rtl" class="block_2" id="toc_id_2">قطعنامهٔ ۵۹۸ و تغییر ساختارهای فکری درجمهوری اسلامی ایران</h1> |
|
|
|
|
|
<p dir="rtl" class="block_3">تامس ساموئل کوهن،<sup dir="rtl"><a title="1" href="index_split_064.html#note_1"><sup id="back_note_1">۱</sup></a></sup> فیلسوف علم و نویسندهٔ مشهور قرن بیستم، در سال ۱۹۶۲ کتاب ساختار انقلاب‌های علمی <sup dir="rtl"><a title="2" href="index_split_064.html#note_2"><sup id="back_note_2">۲</sup></a></sup> را در مجموعهٔ «دایرةالمعارف بین‌المللی علوم» که سرپرستی آن را اوتونویرات و رودلف کارناپ از فلاسفهٔ مشهور قرن بیستم بر عهده داشتند، منتشر کرد. مفهوم محوری این کتاب پرتأثیر و بحث‌انگیز آن است که بسط و گسترش علم _ در دوره‌های متعارف علم_ متأثر از آن چیزی است که کوهن از آن به انگاره <sup dir="rtl"><a title="3" href="index_split_064.html#note_3"><sup id="back_note_3">۳</sup></a></sup> تعبیر می‌کند.</p> |
|
|
|
|
|
<p dir="rtl" class="block_3">این کتاب و نظریهٔ آن در زمان خودش به یکی از مشهورترین و تأثیرگذارترین کتاب‌ها تبدیل شد و به بیش از چهل زبان دنیا ترجمه شد، میلیون‌ها نسخه از آن در جهان فروش رفت و تأثیری عمیق از خود برجای گذاشت.</p> |
|
|
|
|
|
<p dir="rtl" class="block_3">تامس کوهن در این کتاب برای اوّلین‌بار از واژهٔ «پارادایم» استفاده کرد که پس از وی به‌شدت پرکاربرد شد و مورداستفاده و استعمال بسیاری از روشن‌فکران و نویسندگان آن دوره واقع شد.</p> |
|
|
|
|
|
<p dir="rtl" class="block_3">پارادایم نگرشی است یک‌سره علمی: مجموعه‌ای از فرض‌ها، باورها و ارزش‌های مشترک که جامعهٔ علمی را متحد می‌سازد و امکان وقوع علم عادی را فراهم می‌آورد؛ به‌عبارت‌دیگر، پارادایم چارچوبی را فراهم می‌سازد که دانشمندان برای حل مسائل علمی در آن محدوده استدلال کنند. کوهن معتقد است پارادایم یک علم تا مدت‌های مدید تغییر نمی‌کند و دانشمندان در چارچوب مفهومی آن سرگرم کار خویش هستند؛ اما دیر یا زود بحرانی پیش می‌آید که پارادایم را درهم می‌شکند و نگرشی علمی به‌وجود می‌آید که پس از مدتی پارادایم جدیدی به‌وجود می‌آورد و دوره‌ای جدید از علم آغاز می‌شود.</p> |
|
|
|
|
|
<p dir="rtl" class="block_3">بعدها جامعه‌شناسان علم، این نظریه را بسط داده و معتقد شدند این نظر تامس کوهن هم ریشه در علم داشته و هم ریشه در جامعه‌شناسی دارد و آن را به ساحت جامعه نیز گسترش دادند و نوشتند که پارادایم‌های حاکم بر جوامع نیز با دو اتّفاق می‌تواند تغییر کند: اوّلین آن، تشکیک در پیش‌فرض‌های آن جامعه است که تا قبل‌ازآن موردپذیرش اکثریت قریب‌به‌اتّفاق جامعه بود؛ دومین آن، فرتوت‌شدن و فوت بزرگان آن اندیشه و مکتب فکری است که با مرگ آنان رسماً تغییرات مهم و کلیدی در جامعه آغاز می‌شود.</p> |
|
|
|
|
|
<p dir="rtl" class="block_3">حال اگر این نگرش و بینش را بپذیریم، به طریق اُولی می‌توانیم آن را به کشور خودمان نیز تسری بدهیم. سال ۱۳۵۷ در ایران انقلابی پیروز شد که پیش‌فرض‌های آن از ابتدا مشخص و مدون شده بود. استقلال کشور، غرب‌ستیزی، ایستادگی در مقابل دشمنان، تأمین منافع ملّی، تصمیم‌گیری در مورد سرنوشت کشور در داخل خود ایران و تعیین سرنوشت مردم به دست خودشان، از شعارها و اهداف اساسی انقلاب اسلامی بود.</p> |
|
|
|
|
|
<p dir="rtl" class="block_3">بیست‌ودوم بهمن‌ماه ۱۳۵۷ انقلاب به پیروزی رسید و مرحله‌ای جدید در ایران آغاز شد: نظام سیاسی تغییر کرد، سیاست خارجی براساس شعار نه شرقی و نه غربی تعریف شد، سیاست داخلی توجه به محرومین و مستضعفان و اقشار کمتر برخوردار بود و سیاست اقتصادی هم تا حدّ زیادی به‌خصوص از سال ۱۳۶۰ به بعد براساس سیاست‌های دولتی و اصطلاحاً سیاست‌های سوسیالیستی که به نفع اکثریت مردم باشد تعریف شد تا منافع مردم به‌خصوص در دورهٔ جنگ تأمین شود.</p> |
|
|
|
|
|
<p dir="rtl" class="block_3">در بین سال‌های ۱۳۵۷ تا ۱۳۵۹، توطئه‌های مختلفی که انقلاب را تهدید می‌کرد خنثی و مهار شده بود؛ ازجمله غائلهٔ کردستان، کودتای نوژه، حملهٔ آمریکا به طبس، ترورهای فرقان، فتنهٔ تجزیه‌طلبی در گنبدکاووس و خوزستان و بلوچستان و همچنین مقابله با تحرکات گروه وابسته به آیت‌الله شریعتمداری در آذربایجان که همهٔ این‌ها خطیربودن شرایط کشور و انقلاب را نشان می‌داد، اما انقلاب با موفقیت از همهٔ این گردنه‌های تاریخی و خطیر عبور کرد.</p> |
|
|
|
|
|
<p dir="rtl" class="block_3">حدود بیست ماه پس از پیروزی انقلاب اسلامی، جنگی گسترده علیه انقلاب تازه به ثمر رسیدهٔ مردم ایران آغاز شد که دورهٔ جدید و مهمی در تاریخ ایران و انقلاب بود؛ جنگی که بیش ازآنکه جنگ نظامی و صرفاً برای اختلافات ظاهری مرزی باشد، به دلیل ترس از گسترش انقلاب اسلامی در منطقهٔ غرب آسیا بود که بعد از اشغال لانهٔ جاسوسی آمریکا در تهران، دامنه‌های آن گسترش یافته بود و ترس از آن وجود داشت که این انقلاب دامان کشورهای عربی همانند عربستان، عراق، اردن، مصر و... را هم بگیرد.</p> |
|
|
|
|
|
<p dir="rtl" class="block_3">جالب اینجاست که در روز آغازین جنگ، هنگامی‌که صدام حسین گلولهٔ توپی را به‌سمت ایران شلیک کرد، ملک‌حسین پادشاه اردن نیز در کنار او بود و این نشان از آن داشت که حکومت‌های اعراب مرتجع منطقه همگی پشت سر صدام قرار دارند تا جنگی علیه ایران را سامان دهند و جمهوری اسلامی را سرنگون کنند. حمایت‌های مالی مستقیم بسیاری از کشورهای عرب همانند عربستان، کویت، امارات، مصر، اردن و... از صدام علنی و رسمی بود و مسئله زمانی جالب‌تر می‌شود که بدانیم بسیاری از این کمک‌ها نیز بلاعوض بود!</p> |
|
|
|
|
|
<p dir="rtl" class="block_3">در کنار کمک‌های بسیاری از دولت‌های عرب از صدام، حمایت‌های کشورهای غربی همانند فرانسه، آلمان، هلند، آمریکا و همچنین کشورهای شرقی همانند شوروی را هم باید به این لیست اضافه کرد که شامل کمک‌های تجهیزات نظامی همانند تانک و هواپیماهای جنگی تا سلاح‌های شیمیایی می‌شد که عملاً جنایت جنگی در حق یک ملت و کشور بود و جهان چشم خود را بست تا صدام هر کار که می‌خواهد با ایران بکند.</p> |
|
|
|
|
|
<p dir="rtl" class="block_3">با شروع جنگ، شرایط کشور بیشتر حماسی و احساسی شد و مردم سال‌ها با حضور در جبهه‌ها تلاش داشتند هم انقلاب اسلامی خود را حفظ کنند و هم جلو تجاوز دشمن را بگیرند؛ اما آرام‌آرام از سال ۱۳۶۴ و با شکل‌گیری مجمعی به نام «عقلا» در مجلس دوم شورای اسلامی، زمزمه‌های پایان‌یافتن جنگ به هر طریق ممکن مطرح شد. مجمعی که از نفرات اصلی و کلیدی آن حجج اسلام، حسن روحانی، بیات زنجانی، موحدی کرمانی و... بودند، آن‌هم در مجلسی که ریاست آن با فرماندهٔ جنگ یعنی آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی بود. جنس مجمع عقلا بیش ازآنکه سیاسی باشد، گفتمانی بود و حکایت از شکل‌گیری گفتمانی جدید در کشور داشت که بخشی از آن در جامعه بود و بخش دیگر آن در مجلس دوم شورای اسلامی و در میان مسئولین؛ گفتمانی که موافق ادامهٔ جنگ نبود و به‌حسب ظاهر، ادامهٔ جنگ را برخلاف مصلحت نظام می‌دانست.</p> |
|
|
|
|
|
<p dir="rtl" class="block_3">در مقابل، امام‌خمینی (ره) مخالف صلحی بودند که در آن منافع جمهوری اسلامی ایران تأمین نشود و صرفاً جنگی پایان یابد و در آن نه متجاوز رسماً مشخص شود و نه غرامتی به ما پرداخت شود و نه متجاوز رسماً محکوم و به جرم او رسیدگی شود و سرنوشت اسرا در آن نامشخص باشد. موضع امام (ره) منطقی و کاملاً اصولی بود، اما عده‌ای صرفاً به پایان جنگ به هر شیوهٔ ممکن می‌اندیشیدند و همین تفکر و مطرح‌شدن آن در میان برخی از فرماندهان در جبهه‌ها باعث ایجاد سستی‌ها و اختلاف‌نظرها شده بود؛ تفکری که معتقد بود صلح و توافقنامه ولو توافق بد، از توافق‌نکردن بهتر است و به هر شکل ممکن باید با صدام صلح و توافق کرد!</p> |
|
|
|
|
|
<p dir="rtl" class="block_3">زمانی‌که زمزمه‌های ختم جنگ با این تفکر به گوش رهبر فقید انقلاب رسید، با نهیب‌زدن امام (ره) به رئیس وقت مجلس (هاشمی رفسنجانی) جلسات مجمع به‌حسب ظاهر به تعطیلی کشیده شد تا جبهه‌های جنگ سست نشود؛ اما این تفکر همچنان در میان مسئولین رده‌بالای کشور وجود داشت.</p> |
|
|
|
|
|
<p dir="rtl" class="block_3">در نیمهٔ سال ۱۳۶۵، افشاشدن ماجرای مک‌فارلین جنجال بزرگی را در داخل کشور ایجادکرد. در پس پردهٔ این ماجرا مشخص شد که برخی از مقامات کشور همانند مرحوم آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی از یک سال قبل (از سال ۱۳۶۴) مذاکرات مخفیانه‌ای را با برخی از مقامات آمریکایی به بهانهٔ تأمین سلاح ایران در مقابل آزادی گروگان‌های آمریکایی در لبنان آغاز کرده‌اند که افشای آن همانند بمب خبری در سراسر جهان بود. به‌هرحال، دورهٔ جنگ سرد بود و همچنین ایران و آمریکا از سال ۱۳۵۸ به دلیل تسخیر سفارت آمریکا در تهران، دارای رابطهٔ دیپلماتیک نبودند و افشای رابطهٔ مخفیانه ایران و آمریکا در پشت پرده اتّفاقی شگرف بود.</p> |
|
|
|
|
|
<p dir="rtl" class="block_3">موضوع زمانی حساس‌تر شد که علناً افشا شد که رابرت مک‌فارلین مشاور امنیت ملّی رونالد ریگان (رئیس‌جمهور آمریکا) که از مقامات رده‌بالای دولت آمریکا نیز بود، رسماً در خرداد ۱۳۶۵ با هیئت همراهی همانند سرهنگ اولیور نورث (از مقامات پنتاگون)، رئیس سازمان سیا و برخی دیگر از چهره‌های آمریکایی به تهران سفر کرده‌اند، چند روز در هتل استقلال ساکن بوده‌اند و سپس ایران را ترک کرده‌اند و هیچ خبری نیز دراین‌باره در داخل ایران منتشر نشده بود تا اینکه نشریهٔ الشراع لبنان که ارتباطات مشکوکی با بیت آیت‌الله منتظری و سیدمهدی هاشمی و نیروهای رادیکال لبنانی داشت، در آبان‌ماه ۱۳۶۵ آن را در لبنان منتشر کرد و این‌گونه ماجرا لو رفت.</p> |
|
|
|
|
|
<p dir="rtl" class="block_3">افشای ماجرای مک‌فارلین نشان داد که برخی از مقامات ایرانی همانند هاشمی‌رفسنجانی، محسن کنگرلو (مشاور امنیتی میرحسین موسوی)، محسن رضایی (فرماندهٔ سپاه)، فریدون وردی‌نژاد (معاون محسن رضایی)، حسن روحانی، هادی نجف‌آبادی (از اعضای مجلس دوم و نزدیکان آیت‌الله منتظری) و... تمایل به برقراری رابطه با آمریکا از طریق تبادل سلاح دارند که مسئله‌ای مهم و قابل‌تأمل در سال‌های اوج جنگ بود.</p> |
|
|
|
|
|
<p dir="rtl" class="block_3">افشای پرده‌های دیگری از ماجرای مک‌فارلین همانند اسناد آن نشان می‌داد که نوع مذاکرات از طریق کانال اوّل (قربانی‌فر و کنگرلو) و کانال دوم (علی هاشمی، وردی‌نژاد و آلبرت حکیم و الیور نورث) عمیق و جدّی بوده است، ولی به سرانجام مطلوب نرسید و صرفاً باعث جنجال و حاشیه در دو کشور ایران و آمریکا شد.</p> |
|
|
|
|
|
<p dir="rtl" class="block_3">به‌هرحال، این ماجرا نشان می‌داد که عده‌ای از مسئولین رده‌بالای کشور بی‌تمایل به برقراری رابطه با آمریکا نیستند و همین مسئله بر معادلات جنگ ایران و عراق اثرگذار بود. تمایل برخی از مسئولین به برقراری و عادی‌سازی رابطه با آمریکا مسئلهٔ نویی بود که پس از تسخیر سفارت آمریکا در تهران برای اوّلین‌بار علنی می‌شد. براساس اسناد منتشرشده دربارهٔ این موضوع، یکی از اضلاع مذاکرات اسرائیل بود و کشورهایی همانند عربستان و مصر نیز در جریان مذاکرات پشت پرده بوده‌اند.</p> |
|
|
|
|
|
<p dir="rtl" class="block_3">ارسال برخی از سلاح‌های اسرائیلی به ایران در مقطع سال ۱۳۶۴ و امتناع مقامات ایرانی از پذیرفتن آن و بعدها افشاشدن این موضوع، از جنجال‌های دیگر ماجرا بود که حیثیت جمهوری اسلامی ایران را تحت‌تأثیر قرار داد و نشان از خام‌اندیشی برخی از مقامات مذاکره‌کننده بود. همچنین، دریافت پول سلاح‌ها از ایران توسط آمریکا و واریز آن به حساب شورشیان کنترای نیکاراگوئه که در حال مبارزه علیه دولت انقلابی نیکاراگوئه بودند -که از متحدین ایران در آمریکای جنوبی بود- باعث تنش در روابط ایران و نیکاراگوئه شد. ایران در جنگ نیاز به حمایت‌های دولت‌های انقلابی و کشورهای عدم‌تعهد داشت و این حواشی برای ایران در اوج جنگ، هزینه‌زا بود.</p> |
|
|
|
|
|
<p dir="rtl" class="block_3">با افشای ماجرای مک‌فارلین، آمریکا نزد متحدین خود در منطقه بی‌آبرو شد و نشان داد که حاضر است هرجا منافعش اقتضا کند، برخلاف رویهٔ ظاهری خود، در پشت پرده حتّی با کشورهای مخالف و منتقد خود نیز ارتباط‌گیری کند؛ به همین دلیل، برای آنکه آمریکا به متحدین خود اطمینان دهد که همچنان در پشت سر آن‌ها قرار دارد و از آن‌ها حمایت می‌کند، از سال ۱۳۶۶ مستقیم وارد جنگ ایران و عراق در خلیج فارس شد: کشتی‌های نفت‌کش ایران را بارها موردحمله قرار داد، سکوهای نفتی ایران را زد و به آن‌ها آسیب جدّی وارد کرد و در ۱۳ تیرماه ۱۳۶۷ هواپیمای مسافربری ایران با ۲۹۰ مسافر را بر فراز خلیج فارس ساقط کرد و تمامی مسافرین آن را به شهادت رساند. همگی این‌ها نشان از این داشت که آمریکا برای مقابله با جمهوری اسلامی ایران حاضر است دست به هر کاری بزند.</p> |
|
|
|
|
|
<p dir="rtl" class="block_3">اواخر تیرماه ۱۳۶۶ رسماً قطعنامهٔ شورای امنیت سازمان ملل با عنوان قطعنامهٔ ختم سریع جنگ و برقراری آتش‌بس بین ایران و عراق به شمارهٔ ۵۹۸ در شورای امنیت تصویب شد که در همان ابتدا به دلیل رعایت‌نشدن حقوق و خواسته‌های ایران موردتوجه قرار نگرفت و جمهوری اسلامی آن را صریحاً رد کرد. خواسته‌های ایران در تعیین و مجازات متجاوز، بازگشت دو طرف منازعه به مرزهای بین‌المللی پیش از جنگ، تعیین خسارات ایران و آزادی اسرای ایرانی خلاصه می‌شد، اما در قطعنامهٔ اوّلیه در تیرماه ۱۳۶۶ به هیچ‌یک از این حقوق ایران اشاره نشده بود.</p> |
|
|
|
|
|
</body> |
|
|
|
|
|
</html> |
